ΠΟΙΝΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΟ ΜΗΤΡΩΟ: ΜΕΡΟΣ Α΄: Ποιες ποινές εγγράφονται στο Ποινικό Μητρώο
August 22, 2013 στις 1:01 pm
Μελέτη από το Σίσκο Παναγιώτη,
Δικηγόρο παρά Πρωτοδίκαις
Εισαγωγικά στοιχεία
Ως ποινικό μητρώο ορίζεται το σύστημα καταγραφής ορισμένων ποινών στις οποίες έχει καταδικαστεί κάποιος, ώστε να διαφαίνεται η γνώση της ποινικής κατάστασής του. Κατά κάποιον τρόπο, το ποινικό μητρώο αποτελεί την «ποινική βιογραφία» ενός προσώπου. Σύμφωνα με το ισχύον σύστημα (και μέχρι να καθιερωθεί το μηχανογραφικό σύστημα) το ποινικό μητρώο αποτελείται από δελτία που συντάσσονται επί εντύπου και είναι ατομικά τόσο για κάθε καταδικασθέντα όσο και για κάθε καταδίκη.
Καταρχήν, υπάρχουν περιπτώσεις (οριακές και αριθμητικά λίγες βεβαίως) όπου μετά την πάροδο ορισμένου χρόνου επέρχεται πλήρης «διαγραφή» των ποινών από το ποινικό μητρώο και καταστροφή των εντύπων επί των οποίων αναγράφονται, με αποτέλεσμα οι διαγραφείσες ποινές να μην υφίστανται καν και επομένως να μη διαφαίνονται σε καμία περίπτωση.
Περαιτέρω, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το ποινικό μητρώο δεν είναι μια υπηρεσία στεγαζόμενη σε ένα χώρο όπου έχει πρόσβαση στα στοιχεία της ο κάθε ενδιαφερόμενος και πληροφορείται για το ποινικό μητρώο του οποιουδήποτε. Τα στοιχεία που αφορούν το ποινικό μητρώο των πολιτών έχουν στη διάθεσή τους μόνον οι αρμόδιες υπηρεσίες και η πληροφόρηση του οποιουδήποτε (ακόμα και του εισαγγελέα) γίνεται κατόπιν έκδοσης αντιγράφου ποινικού μητρώου το οποίο και παραδίδεται στον αιτούντα.
Κρίσιμο στοιχείο είναι το γεγονός ότι υφίστανται δύο είδη αντιγράφων. Πρώτον το αντίγραφο δικαστικής χρήσης στο οποίο αναγράφονται όλες οι ποινές που έχουν επιβληθεί σε κάποιον, με εξαίρεση όσες διαγράφονται επί οριακών περιπτώσεων, όπως είδαμε αμέσως παραπάνω (π.χ. θάνατος του προσώπου, συμπλήρωση 80 ετών, αμνηστεία, χάρη κλπ) και δεύτερο το αντίγραφο γενικής χρήσηςστο οποίο, μολονότι οι ποινές δεν έχουν διαγραφεί ολοσχερώς από το ποινικό μητρώο, μετά την πάροδο ορισμένου χρονικού διαστήματος αποκρύπτονται και δεν εγγράφονται σε αυτό το είδος αντιγράφου με αποτέλεσμα, ο αποδέκτης του εν λόγω αντιγράφου να μην μπορεί να δει ορισμένες από τις ποινές στις οποίες καταδικάστηκες κάποιος. Δε γίνεται σε αυτή την περίπτωση λοιπόν λόγος για «διαγραφή» αλλά για παράλειψη εγγραφής.
Ο νόμος παραθέτει περιοριστικά, τα πρόσωπα τα οποία δικαιούνται για ορισμένους λόγους αντίγραφο το οποίο περιέχει πλήρη απαρίθμηση των ποινών. Ζωτικής λοιπόν σημασίας αποτελεί το πρόσωπο το οποίο αιτείται τη χορήγηση αντιγράφου ποινικού μητρώου, καθώς και για το σκοπό που το αιτείται (πχ. για διορισμό, για χρήση στα πλαίσια δίκης κλπ.)
Α1΄) Εγγραφή ποινών στο ποινικό μητρώο σύμφωνα με το άρ. 574 παρ. 2 ΚΠΔ
Σύμφωνα με το άρ. 574 παρ. 2 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (εφεξής ΚΠΔ), πέρα από τα στοιχεία της ταυτότητας του προσώπου, εγγράφονται οι ακόλουθες αμετάκλητες καταδικαστικές αποφάσεις ή βουλεύματα (Γενικά, ως βουλεύματα ορίζονται οι «αποφάσεις» του δικαστικού συμβουλίου. Στο συγκεκριμένο σημείο νοούνται τα οριστικά βουλεύματα διά των οποίων περατώνεται η διενεργηθείσα προανάκριση ή η ανάκριση και αποφαίνονται να μην παραπεμφθεί ο κατηγορούμενος στο ακροατήριο για να δικαστεί, αλλά να μην γίνει εναντίον του κατηγορία, για έλλειψη καταλογισμού στην πρώτη περίπτωση και για έμπρακτη μετάνοια στη δεύτερη περίπτωση του 574 παρ. 2 περ. βδ΄ ΚΠΔ.)
α) Κάθε απόφαση για κακούργημα ή πλημμέλημα για το οποίο έχει επιβληθεί ποινή στερητική της ελευθερίας ή χρηματική ποινή, με τις παρεπόμενες ποινές και τα μέτρα ασφάλειας που έχουν επιβληθεί.
β) Κάθε απόφαση με την οποία επιβάλλεται περιορισμός σε σωφρονιστικό κατάστημα ή αναμορφωτικό μέτρο σε ανήλικο.
γ) Κάθε απόφαση αλλοδαπού δικαστηρίου που ανακοινώθηκε επίσημα, αν αφορά πράξη που χαρακτηρίζεται από την ελληνική ποινική νομοθεσία ως κακούργημα ή πλημμέλημα.
δ) Κάθε απόφαση ή βούλευμα που απαλλάσσει τον κατηγορούμενο ως ανίκανο για καταλογισμό με τα αναπληρωματικά της κύριας ποινής μέτρα ασφάλειας, καθώς και κάθε απόφαση ή βούλευμα που απαλλάσσει τον κατηγορούμενο λόγω έμπρακτης μετάνοιας, εφ` όσον και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις η απειλούμενη ποινή είναι φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών.
Ειδικότερα, για την εγγραφή μιας ποινής στο ποινικό μητρώο, απαιτείται η δικαστική απόφαση που την επιβάλει να έχει καταστεί αμετάκλητη, δηλαδή να μην επιτρέπεται κατ’ αυτής κάποιο ένδικο μέσο (έφεση – αναίρεση) ή να μην ασκήθηκε το επιτρεπτό ένδικο μέσο εμπρόθεσμα ή να ασκήθηκε εμπρόθεσμα και να απορρίφθηκε (546 παρ. 2 ΚΠΔ). Ομοίως, και για την εγγραφή βουλευμάτων, απαιτείται το αμετάκλητο αυτών.
Από την ανάγνωση του άρ. 574 παρ. 2 ΚΠΔ προκύπτει ότι στο Ποινικό Μητρώο δεν εγγράφονται οι καταδίκες σε ποινές πταισματικές (δηλαδή η επιβολή από το δικαστήριο προστίμου ή κράτησης). Εγγράφονται όμως μαζί με τις στερητικές της ελευθερίας ποινές (δηλαδή κάθειρξη ή φυλάκιση) και οι παρεπόμενες ποινές [της αποστέρησης πολιτικών δικαιωμάτων (63 Ποινικού Κώδικα (εφεξής ΠΚ), της απαγόρευσης άσκησης επαγγέλματος (67 ΠΚ), της δημοσίευσης της καταδικαστικής απόφασης (68 ΠΚ), της δήμευσης (76 ΠΚ)], καθώς και τα μέτρα ασφαλείας [εισαγωγή αλκοολικών και τοξικομανών σε θεραπευτικό κατάστημα (71 ΠΚ), παραπομπή σε κατάστημα εργασίας (72 ΠΚ), απαγόρευση διαμονής (73 ΠΚ), απέλαση αλλοδαπού (74 ΠΚ), δήμευση (76 ΠΚ)], ανεξάρτητα από το δικαστήριο που έχει εκδόσει την απόφαση (π.χ. πολιτικό ή στρατιωτικό).
Επιπρόσθετα, στο ποινικό μητρώο εγγράφεται κάθε απόφαση με την οποία επιβάλλεται περιορισμός σε σωφρονιστικό κατάστημα ή αναμορφωτικό μέτρο σε ανήλικο (ακόμα και αν το αναμορφωτικό μέτρο αφορά πταίσμα του ανηλίκου, εφόσον και για πταίσματα ανηλίκων δύνανται να επιβληθούν αναμορφωτικά μέτρα κατ’ άρ. 128 ΠΚ). Ο νόμος ωστόσο δε φαίνεται να συμπεριλαμβάνει και την περίπτωση επιβολής θεραπευτικών μέτρων.
Στο ποινικό μητρώο εγγράφονται και οι αποφάσεις από αλλοδαπά δικαστήρια που ανακοινώθηκαν επίσημα (δεν αρκεί συνεπώς η προσκόμιση απλού αντιγράφου από ιδιώτη), εφόσον η καταδίκη αφορά σε πράξη που κατά το ελληνικό Ποινικό Δίκαιο χαρακτηρίζεται ως κακούργημα ή πλημμέλημα. Γίνεται όμως δεκτό, παρόλο που δεν το προβλέπει ρητά ο νόμος, ότι απαιτείται η πράξη να φέρει χαρακτήρα κακουργήματος ή πλημμελήματος και κατά το αλλοδαπό δίκαιο.
Περαιτέρω εγγράφεται κάθε απόφαση ή βούλευμα που απαλλάσσει τον κατηγορούμενο ως ανίκανο για καταλογισμό με τα αναπληρωματικά της κύριας ποινής μέτρα ασφάλειας, καθώς και κάθε απόφαση ή βούλευμα που απαλλάσσει τον κατηγορούμενο λόγω έμπρακτης μετάνοιας, εφ` όσον και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις η απειλούμενη ποινή είναι φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών.
Κατά το άρ. 574 παρ. 2 περ. βε΄ ΚΠΔ, η αναστολή εκτέλεσης της ποινής (99-104 ΠΚ) μνημονεύεται επίσης στο ποινικό μητρώο. Ως αναστολή νοείται για την ταυτότητα του νομικού λόγου και προς ενότητα των σχετικών ρυθμίσεων, και η αναστολή υπό επιτήρηση η οποία οδηγεί στα ίδια αποτελέσματα όπως και η αναστολή υπό όρο, ήτοι εάν η αναστολή δεν αρθεί ή δεν ανακληθεί, η ποινή θεωρείται σαν να μην είχε επιβληθεί (102 παρ. 2 ΠΚ, βλ. και καταργημένο 100Α παρ. 7 ΠΚ που αναφερόταν στην αναστολή υπό επιτήρηση, η οποία όμως σήμερα, μετά το ν. 3904/20120, ρυθμίζεται στο τροποποιημένο 100 ΠΚ). Σημειωτέον δε ότι η ποινή που επιβλήθηκε με αναστολή εκτέλεσης, δεν διαγράφεται (διαμέσου της καταστροφής των σχετικών δελτίων) από το Ποινικό Μητρώο αμέσως μετά την επιτυχή διαδρομή του χρόνου δοκιμασίας, αλλά απαιτείται η πάροδος ορισμένου (επιπλέον του χρόνου δοκιμασίας) χρονικού διαστήματος.
Α2΄) Εγγραφή ποινών στο ποινικό μητρώο κατά το άρ. 574 παρ. 3 ΚΠΔ
Επίσης, κατά το άρ. 532 παρ. 3, εγγραφή στο ποινικό μητρώο πραγματοποιείται και σε περίπτωση αποκατάστασης από την αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων του καταδικασθέντος, κατά τα άρ. 66 ΠΚ και 531, 532 ΚΠΔ.
Επιπλέον, κατ’ άρθρο 574 παρ. 3 ΚΠΔ στα δελτία ποινικού μητρώου εγγράφονται τα ακόλουθα στοιχεία:
α) Η χάρη με άρση των συνεπειών της καταδίκης (που χορηγείται από τον Πρόεδρο της δημοκρατίας κατ’ άρ. 47 παρ. 1 Συντάγματος), η παραγραφή της πράξης ή της ποινής με ειδικό νόμο (πρόκειται για περίπτωση όμοια κατ’ αποτέλεσμα με την αμνηστεία), η αναστολή εκτέλεσης της ποινής υπό όρους με ειδικό νόμο (ισχύουν όσα αναφέρθηκαν και για την εγγραφή της αναστολής που χορηγείται βάσει των 99-104 ΠΚ), η απόλυση από τις φυλακές υπό όρο και η μεταβολή ή η άρση(ακόμη και η αυτοδίκαιη άρση του 125 ΠΚ) των μέτρων ασφάλειας ή των αναμορφωτικών μέτρων που εχουν επιβληθεί, καθώς και οι αποφάσεις που εκδίδονται σύμφωνα με τα άρθρα 550 και 551(δηλαδή οι αποφάσεις που εκδίδονται σύμφωνα με την πρόβλεψη των 550 και 551 ΚΠΔ, όταν υπάρχουν περισσότερες αμετάκλητες καταδικαστικές αποφάσεις εναντίον του ίδιου προσώπου για το ίδιο έγκλημα ή για διαφορετικά εγκλήματα που συρρέουν).
β) Η χρονολογία και ο τρόπος απότισης της στερητικής της ελευθερίας ποινής που επιβλήθηκε για κακούργημα ή πλημμέλημα από δόλο, εφ` όσον είναι ανώτερη από τρεις μήνες. [Ως απότιση στερητικής της ελευθερίας ποινής ορίζεται πέρα από την πραγματική έκτιση και α) η καταβολή ολόκληρου του ορισθέντος χρηματικού ποσού επί μετατροπής της ποινής, συνεπεία της οποίας ο καταδικασθείς παραμένει ελεύθερος, β) η απόλυση υπό όρο μετά την πάροδο του χρόνου δοκιμασίας, καθώς και γ) η απονομή χάρης από τον Πρόεδρο της δημοκρατίας, όπβς προκύπτει από το άρ. 576 παρ. 3, 4 και 5 ΚΠΔ. Η απόλυση υπό όρο (105 επ. ΠΚ), πριν από την πάροδο του χρόνου δοκιμασίας, δεν θεωρείται απότιση, καθώς υφίσταται υπόλοιπο ποινής που έχει ανασταλεί].
γ) η διάταξη του εισαγγελέα που εκδίδεται κατόπιν ποινικής διαμεσολάβησης σε εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας.
Επίσης, στο ποινικό μητρώο εγγράφεται και η δικαστική απόφαση που έλαβε χώρα επί ποινικής συνδιαλλαγής (308Β ΚΠΔ). Ενώ στο αρχικό σχέδιο νόμου υπήρχε πρόβλεψη περί μη καταχωρήσεως στο ποινικό μητρώο της σχετικής απόφασης, τελικά κατά τη συζήτηση στη Βουλή απαλείφθηκε η σχετική πρόβλεψη, προς τη διασφάλιση της ενότητας των ρυθμίσεων του 574 ΚΠΔ.
Στην επόμενη δημοσίευση θα ασχοληθούμε με το ποιες ποινές διαγράφονται και πότε από το ποινικό μητρώο, καθώς και με τους τύπους του αντιγράφου ποινικού μητρώου.
(συνεχίζεται)
Σίσκος Παναγιώτης
δικηγόρος παρά Πρωτοδίκαις
μεταπτυχιακές σπουδές Ποινικού Δικαίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου